Door Yvette Franken

“Happy Birthday to you!”, wellicht bekend van zingende obers tijdens je verjaardagsdiner, het moment-supreme op surprise feestjes of een verjaardagskaart die het liedje krakerig ten gehore brengt zodra je ‘m openslaat. Op zulke feestelijke momenten was het je waarschijnlijk niet bewust dat met iedere keer dat het lied gespeeld werd ergens een flinke kassa rinkelde; tachtig jaar lang inde het Amerikaanse muziekbedrijf Warner Chappell Music auteursrechten voor het liedje “Happy Birthday to you”. Een rechter in Los Angeles bepaalde eind september dat het lied vrij is van auteursrechten. Meaning, dat filmmakers voortaan geen auteursrechten meer hoeven te betalen en dat Warner Chappell al die tijd ten onrechte jaarlijks 2 miljoen dollar (!) beurde met het liedje.

Al meer dan 120 jaar Happy Birthday

Het meest gezongen Engelstalige liedje ter wereld werd in 1893 geschreven door de zussen Mildred en Patty Hill. Je weet wel, uit de tijd dat je (in Amerika) auteursrechten nog wel moest registreren.
In 1935 werd het copyright van Happy Birthday vastgelegd. Warner Chappell Music (WCM) nam de auteursrechten op het bekende nummer in 1988 over toen het de Birch Tree Group overnam. Birch Tree Group was de opvolger van Clayton F Summy Co, die de originele auteursrechten op de song zou bezitten. De daaropvolgende decennia groeide het nummer uit tot een van de populairste verjaardagsliedjes en werden jaarlijks miljoenen verdiend met het te gelde maken van het copyright. Iedereen die het liedje in films, op tv of voor zo’n zingende verjaardagskaart wilde gebruiken, kon een rekening van WCM verwachten.

Copyright

Een copyright geeft de maker van een werk exclusieve rechten op het gebruik en de distributie ervan. In Nederland rust er auteursrecht op een werk tot 70 jaar na de dood van de maker van dat werk. Na die tijd valt het in het publiek domein. Zodra iemand een schilderij, een film, cartoon of een muzieknummer maakt wordt het werk auteursrechtelijk beschermd. Je bent als maker dus auteursrechthebbende vanaf het moment dat je iets creëert. Je hoeft er, behalve van het maken van het werk, niets voor te doen. Het maken van een officiële registratie van je auteursrecht is dan ook eigenlijk niet nodig, want je hebt het auteursrecht hoe dan ook. Maar desalniettemin dwingt een copyrightsymbool (©) toch enig ontzag af.

De meeste Europese landen volgen dus het principe dat auteursrechtelijke bescherming automatisch verkregen wordt door het schappen van werk. Dit is vastgelegd in de Berner Conventie (1886). Formaliteiten voor het verkrijgen van auteursrechtelijke bescherming zijn in deze Conventie expliciet (in artikel 5) verboden.
In Amerika was dat anders. Tot 1989 was het ©-teken daar verplicht om auteursrechtelijke bescherming voor een werk te krijgen. Publiceerde je je werk zonder aan deze eis te voldoen viel het automatisch in het publieke domein.
In 1989 werden de bepalingen van de Berner Conventie ook van kracht in de US of A. Amerikaanse auteurs verkregen vanaf dat moment ook automatisch auteursrecht op hun werken. Echter is het principe van registratie niet in zijn geheel afgeschaft. Registratie is namelijk wel vereist wanneer je een rechtszaak tegen inbreukmakers wilt instellen. Ook biedt zo’n registratie de mogelijkheid om een hogere schadevergoeding, in plaats van alleen de werkelijke schade, vergoed te krijgen.

Documentaire Happy Birthday

Het was documentairemaakster Jennifer Nelson die het lied gebruikte in haar documentaire genaamd – how ironic – “Happy Birthday” en daarvoor een rekening van 1500 dollar van WCM gepresenteerd kreeg. Ze besloot het copyright aan te vechten omdat ze twijfelde of het geclaimde auteursrecht wel terecht was. Nelson stelde dat het liedje iets was wat aan allen toebehoort en dus in het publiek domein viel. WCM, een dochterbedrijf van entertainmentgigant Warner Music, had daarom volgens haar nergens recht op. Als bewijs voerde ze aan dat het liedje al in liedboekjes stond lang voordat het auteursrecht werd aangevraagd. Dit bleek toen begin september van dit jaar het oorspronkelijke manuscript van het lied werd teruggevonden in de muziekbibliotheek van de Amerikaanse universiteit van Louisville.

WCM als auteursrechthebbende?

Waar ‘t ‘m echter werkelijk op vast zat is dat er geen voldoende bewijs bleek om onomstotelijk vast te stellen dat de oorspronkelijke auteurs, de gezusters Hill, de auteursrechten op de teksten ooit aan Clayton F Summy en daarmee aan opvolger Warner hadden overgedragen. Er bestaat namelijk geen kopie van de vermeende overeenkomst tussen Hills en Clayton F Summy Co. De auteursrecht registratie uit 1935 is voor een piano arrangement, of daar ook de tekst van “Happy Birthday” was opgenomen is omstreden. In deze zaak werd dus gewoonweg uitgesloten dat het liedje onder het (geregistreerde) copyright viel van het bedrijf dat het auteursrecht claimde.

Unhappy Birthday voor WCM

Wat betekent deze uitspraak nu? Nelson werd in het gelijk gesteld. Volgens dienstdoende rechter George King bezit Warner wel het copyright op de muziek, maar niet op de tekst. Dat betekent dat filmmakers die het liedje willen gebruiken daarvoor geen auteursrechten hoeven te betalen.
Deze uitspraak is een forse tegenvaller voor WCM want met die ene factuur van 1500 dollar werd iets in gang gezet waardoor ze nu op jaarbasis een behoorlijk aantal dollars zullen mislopen doordat ze geen auteursrechtvergoeding meer kunnen innen voor het nummer.
Naast dit verlies aan inkomsten zal het bedrijf zich ook moeten opmaken voor nieuwe zaken waarin de ten onrechte geinde rekeningen alsnog moeten worden terugbetaald. Over de terugbetaling van auteursrechten zal de rechter overigens op een later moment nog uitspraak doen.

Paperwork

Deze zaak laat maar weer zien dat het vinden van schriftelijk bewijs van bijna 100 jaar terug vaak moeilijk is omdat de keten van overdrachten onderbroken -of niet aanwezig is. Het is dus van groot belang elke stap in het spoor van huidige eigenaar naar de oorspronkelijke auteur zorgvuldig vast te leggen.
Bij Charlotte’s Law kunnen we dat natuurlijk ook voor je regelen. Heb je vragen over auteursrecht, heb je een licentie nodig of is er een geschil dat opgelost moet worden? Stuur even een mailtje!

Lees hierover ook bij Bloomberg View / The Guardian / NU.nl / de Volkskrant